Głos jest jednym z najważniejszych narzędzi pracy wykładowców. Każdego dnia, podczas licznych godzin zajęć, ich aparat głosowy narażony jest na intensywną eksploatację. Konieczność mówienia przez długi czas, często w trudnych warunkach akustycznych – mogą prowadzić do zmęczenia, a nawet poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak chrypka, utrata głosu czy długotrwałe uszkodzenia strun głosowych.
Z tego powodu odpowiednia profilaktyka i troska o higienę głosu stają się kluczowe dla zachowania jego sprawności na długie lata. Wielu wykładowców nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia i nie podejmuje działań aby uniknąć problemów z głosem, poprawić jego jakość oraz zminimalizować ryzyko przeciążenia.
Temat ten jest szczegółowo opisany w książce autorstwa Michaela McCalliona , Senzaki Nyogen, Nakagawa Soen “The Voice Book” wyd. Routledge 1999, mówiącej o technikach mowy i pracy z głosem. Porusza ona między innymi aspekt wpływu postawy na głos. Temat jest mi osobiście bliski ponieważ ostatnio przeszedłem badanie z użyciem SPACECURL 3D (trójwymiarowej, koncepcja terapeutyczna, której zadaniem jest jednocześnie oceniać i leczyć deficyty związane z układem sensomotorycznym) pozwalające zdiagnozować wpływ postawy na nasz głos.
Dlatego w artykule skupie się na rzadko poruszanym aspekcie wpływu postawy ciała na pracę głosem.
Postawa ciała ma kluczowy wpływ na pracę narządów mowy, ponieważ odpowiednia postawa umożliwia swobodne działanie mięśni i narządów zaangażowanych w proces mówienia, takich jak przepona, płuca, krtań, gardło, a także jama ustna. Niewłaściwa postawa ciała może znacząco utrudniać skuteczną emisję głosu i artykulację, prowadząc do nadmiernego napięcia, zmęczenia głosu, a nawet długoterminowych problemów zdrowotnych.
Kluczowe aspekty wpływu postawy ciała na pracę narządów mowy:
1. Oddychanie
Postawa ciała bezpośrednio wpływa na proces oddychania, który jest podstawą wydobycia głosu. Odpowiednie ustawienie kręgosłupa i klatki piersiowej umożliwia pełny oddech przeponowy, w którym przepona swobodnie się rozszerza, co zapewnia kontrolę nad ciśnieniem powietrza potrzebnym do emisji głosu. Zła postawa (pochylenie, zaokrąglone plecy) może ograniczać ruchy przepony, powodując płytki oddech, co wpływa na siłę i stabilność głosu.
2. Rozluźnienie i napięcie mięśni
Napięcie mięśniowe, zwłaszcza w okolicach szyi, ramion i klatki piersiowej, jest często wynikiem złej postawy. Mięśnie te odgrywają ważną rolę w emisji dźwięku, a nadmierne napięcie może prowadzić do zmniejszenia swobody ruchów w krtani, co utrudnia kontrolę nad tonem i głośnością głosu. Zbyt napięte mięśnie mogą również prowadzić do zmęczenia głosu i nawet do jego utraty w dłuższym okresie czasu.
3. Pozycja głowy i szyi
Ułożenie głowy względem szyi jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania krtani. Zbyt wysunięta do przodu lub pochylona głowa (np. w wyniku pracy przy komputerze) powoduje, że mięśnie szyi napinają się, co ogranicza ruchomość krtani i może wpływać na ton głosu. Odpowiednia, neutralna pozycja głowy – czyli taka, w której uszy znajdują się w jednej linii z ramionami – wspiera naturalną emisję dźwięku.
4. Kontrola nad przeponą
Przepona, będąca głównym mięśniem oddechowym, odgrywa kluczową rolę w pracy nad emisją głosu. Prawidłowa postawa (np. wyprostowany kręgosłup, rozluźnione ramiona) pozwala przeponie pracować w sposób swobodny i pełny, co z kolei daje lepszą kontrolę nad wydychanym powietrzem i siłą głosu. Zgarbiona postawa ogranicza możliwości przepony, co prowadzi do płytkiego oddechu i mniejszej kontroli nad głosem.
5. Rezonans i artykulacja
Rezonans głosu zależy od swobodnego przepływu powietrza przez gardło, usta i nos. Właściwa postawa umożliwia naturalne ułożenie narządów artykulacyjnych, takich jak język, wargi i podniebienie, co sprzyja klarowności mowy i poprawie artykulacji. Z kolei przygarbiona postawa lub nadmierne napięcie mięśni mogą zakłócać ten proces, prowadząc do zniekształceń w wymowie dźwięków.
Podsumowanie
Dobra postawa ciała:
- umożliwia pełne i efektywne oddychanie, co jest kluczowe dla siły i stabilności głosu,
- minimalizuje napięcie w mięśniach szyi, ramion i klatki piersiowej, co sprzyja swobodnej emisji dźwięku,
- wspiera kontrolę nad przeponą, zapewniając stabilny przepływ powietrza,
- pozwala narządom artykulacyjnym działać efektywnie, poprawiając klarowność mowy.
Istnieje zatem ścisły związek między postawą ciała a głosem. Od niej zależy, czy głos wydobywasz swobodnie i naturalnie, czy zmuszasz aparat głosowy do nadmiernego wysiłku. Naturalnie zachowane krzywizny kręgosłupa, wydłużenie kręgosłupa pozwalają na elastyczny ruch, oddychanie i swobodny głos
Właściwa postawa to fundament skutecznej i zdrowej pracy głosowej, zwłaszcza w zawodach wymagających intensywnego użytkowania głosu. Dbanie o nią powinno być priorytetem dla osób pracujących głosem na co dzień.
dr Sylwester Pietrzyk
Wykładowca, szkoleniowiec, konsultant zarządzania
Bibliografia:
M. McCallion, S. Nyogen, N. Soen “The Voice Book” wyd. Routledge 1999
